Gelir Dağılımı İstatistiklerinin hesaplandığı Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2024 yılı sonuçlarına ilişkin gelir bilgileri, bir önceki takvim yılı olan 2023 yılını referans almaktadır. Gelir hesaplamalarında hanehalkı gelirleri; hanehalkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine dönüştürülmektedir.
Son yapılan araştırma sonuçlarına göre; en yüksek eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip %20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay bir önceki yıla göre 0,6 puan azalarak %48,1 olurken en düşük gelire sahip %20’lik grubun aldığı pay ise 0,2 puan artarak %6,3 oldu.
Sıralı %20’lik gruplar itibarıyla yıllık eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirinin dağılımı (%), 2015-2024
Gini katsayısı 0,413 olarak tahmin edildi
Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade etmektedir. Gini katsayısı hesabında hanenin ve fertlerin elde ettiği yıllık gelirlerin toplamından, gelir referans döneminde ödenen vergiler ve diğer hane veya kişilere yapılan düzenli transferler düşüldükten sonra bulunan hanehalkı kullanılabilir geliri kullanılmaktadır.
Daha önceki yıllarda yalnızca eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri üzerinden hesaplanan Gini katsayısı; yapılan sosyal transferlerin gelir dağılımı üzerindeki etkisini görmek amacıyla tüm sosyal transferler hariç ve emekli ve dul-yetim maaşı dahil diğer tüm sosyal transferler hariç tutularak iki farklı yöntemle de ayrıca hesaplandı.
En son yapılan araştırma sonuçlarına göre Gini katsayısı bir önceki yıla göre 0,007 puan azalış ile 0,413 olarak tahmin edildi. Tüm sosyal transferler hariç tutulduğunda Gini katsayısı 0,476, emekli ve dul yetim maaşı dahil diğer tüm sosyal transfer gelirleri hariç tutulduğunda ise 0,423 olarak tahmin edildi.
Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine göre gelir dağılımı göstergeleri, 2015-2024
Toplumun en yüksek gelir elde eden %20’sinin elde ettiği payın en düşük gelir elde eden %20’sinin elde ettiği paya oranı şeklinde hesaplanan P80/P20 oranı bir önceki yıla göre 0,2 puan azalarak 7,7, gelirden en fazla pay alan %10’unun elde ettiği gelirin en az pay alan %10’unun elde ettiği gelire oranı şeklinde hesaplanan P90/P10 oranı ise 0,5 puan azalarak 13,3 olarak gerçekleşti.
Yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri 374 bin 899 TL oldu
Türkiye’de yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri bir önceki yıla göre %106,9 artarak 374 bin 899 TL oldu.
Yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri ve bir önceki yıla göre değişim, 2015-2024
Yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 187 bin 728 TL oldu
Türkiye’de yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri bir önceki yıla göre %108,3 artarak 90 bin 116 TL’den 187 bin 728 TL’ye yükseldi.
Yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri ve bir önceki yıla göre değişim, 2015-2024
Tek kişilik hanehalklarında yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir geliri 223 859 TL oldu
Yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirlerinde en yüksek gelir, geçen yıla göre 124 bin 506 TL artarak 231 bin 206 TL ile çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hanehalklarının oldu. Tek kişilik hanehalklarının yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 223 bin 859 TL iken tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarında bu değer 192 bin 110 TL oldu. En düşük yıllık ortalama eşdeğer kullanılabilir hanehalkı fert gelirine sahip hanehalkı tipi ise 146 bin 828 TL ile en az bir çekirdek aile ve diğer kişilerden oluşan hanehalkları oldu.
Hanehalkı tipine göre yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri (TL), 2023, 2024
Toplam gelirden en yüksek payı %48,8 ile maaş ve ücret geliri aldı
Toplam gelir içerisinde en yüksek payı, %48,8 ile bir önceki yıla göre 0,3 puan artan maaş ve ücret geliri aldı. İkinci sırayı %20,8 ile önceki yıla göre 1,3 puan azalan müteşebbis geliri alırken üçüncü sırayı %17,8 ile önceki yıla göre 0,2 puanlık artış gösteren sosyal transfer geliri oluşturdu.
Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki payı %17,5 olurken, emekli ve dul-yetim aylıklarının sosyal transferler içindeki payı ise %87,6 olarak gerçekleşti.
Gelir türlerine göre dağılım (%) ve geçen yıla göre fark, 2023, 2024
En yüksek yıllık ortalama esas iş geliri 309 bin 721 TL ile yükseköğretim mezunlarının oldu
Yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla yükseköğretim mezunlarında 309 bin 721 TL, lise ve dengi okul mezunlarında 240 bin 470 TL, lise altı eğitimlilerde 168 bin 407 TL, bir okul bitirmeyenlerde 106 bin 478 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla göre yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış %110,2 ile lise ve dengi okul düzeyli eğitimlilerde, en düşük artış ise %88,2 ile bir okul bitirmeyenlerde oldu.
Eğitim durumuna göre yıllık ortalama esas iş gelirleri (TL), 2023, 2024
Yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış %115,4 ile inşaat sektöründe oldu
Esas iş gelirleri sektörel ayrımda incelendiğinde; en yüksek yıllık ortalama gelirin 242 bin 299 TL ile hizmet sektöründe, en düşük yıllık ortalama gelirin ise 153 bin 773 TL ile tarım sektöründe olduğu görüldü. Bir önceki yıla göre; yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış %115,4 ile inşaat sektöründe gözlenirken, bunu %102,0 ile sanayi sektörü izledi. Diğer taraftan hizmet sektöründe %100,2, tarım sektöründe ise %66,0 artış gözlendi.
Sektörlere göre yıllık ortalama esas iş gelirleri ve geçen yıla göre değişim, 2023, 2024
En yüksek yıllık ortalama esas iş geliri 804 bin 882 TL ile işverenlerin oldu
Yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla işverenlerde 804 bin 882 TL, kendi hesabına çalışanlarda 210 bin 679 TL, ücretli maaşlılarda 209 bin 764 TL ve yevmiyelilerde 105 bin 712 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla göre en yüksek artış %104,0 ile ücretli ve maaşlılarda, en düşük artış ise %82,2 ile kendi hesabına çalışanlarda oldu.
Esas işteki durumlarına göre yıllık ortalama esas iş gelirleri (TL), 2023, 2024
En düşük gelir TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde gerçekleşti
Araştırma sonuçlarına göre, Türkiye’de yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 2024 yılında 187 bin 728 TL iken, İBBS 2. Düzey bölgeleri itibarıyla en yüksek olduğu bölge 257 bin 891 TL ile TR10 (İstanbul) bölgesi oldu. Bu bölgeyi, 248 bin 285 TL ile TR51 (Ankara) bölgesi ve 225 bin 758 TL ile TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) bölgesi izledi. En düşük yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri ise 91 bin 818 TL ile TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde gerçekleşti.
Yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri (TL), İBBS 2. Düzey, 2024
Gelir eşitsizliği en fazla TR10 (İstanbul) bölgesinde oldu
Son yapılan araştırma sonuçlarına göre P80/P20 oranı Türkiye’de 7,7 iken, bu değerin en düşük olduğu İBBS 2. Düzey bölgesi 4,9 ile TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) ve TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli) olurken bu bölgeyi 5,0 ile TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) ve TR32 (Aydın, Denizli, Muğla) bölgeleri izledi.
P80/P20 oranının en yüksek olduğu İBBS 2. Düzey bölgeleri ise 7,7 ile TR10 (İstanbul), 7,6 ile TR51 (Ankara) ve TR61 (Antalya, Isparta, Burdur) oldu.
Bir önceki yıla göre son %10’luk grupta olanların %66,5’i aynı gelir grubunda kaldı
Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine göre sıralı %10’luk gelir grupları itibarıyla fertlerin bir önceki yıla göre yüzdelik geçişleri incelendiğinde; bir önceki yılda ilk %10’luk grupta olan fertlerin 2023 yılında %56,2’sinin, son %10’luk grupta olan fertlerin ise %66,5’inin gelir grubu değişmedi. Ayrıca 2023 yılında ilk %10’luk grupta olan fertlerin %22’sinin 2024 yılında gelir grubu birden fazla yükseldi. Son %10’luk grupta olan fertlerin ise %13,2’sinin gelir grubu birden fazla düştü.
Fertlerin bir önceki yıla göre %10’luk gelir gruplarındaki geçiş oranları (%), 2023-2024
Bir önceki yılda işsiz olan fertlerin %40,8’i 2024 yılında çalışmaya başladı
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması panel veriden elde edilen sonuçlara göre 2023 yılında işsiz olan fertlerin %40,8’i 2024 yılında çalışmaya başladı. Faaliyet durumu 2023 yılında çalışan olarak belirlenen fertlerin 2024 yılında %90,6’sı çalışma hayatına devam etti. Bir önceki yıl işgücüne dahil olmayan fertlerin ise %10,0’ı işgücüne (çalışan+işsiz) katıldı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
